قراردادهای EPC و تفاوت های لایحه تاخیرات از منظر شرایط عمومی پیمان
در ارائه لایحه تاخیرات قرارداد EPC در ابتدا باید تفاوت های ماهیتی این نوع قرارداد را با قراردادهای منعقد شده براساس شرایط عمومی پیمان (نشریه ۴۳۱۱) مد نظر قرار داد.
۱٫ یکی از مواردی که در صورت تأخیر غیرمجاز بر اساس شرایط عمومی پیمان بر عهده پیمانکار قرار میگیرد مبلغ بیمه است. طبق بند ج ماده ۲۱ شرایط عمومی پیمان، پیمانکار مکلف است که پیش از شروع کار، تمام یا آن قسمت از کارهای موضوع پیمان را که در اسناد و مدارک پیمان تعیینشده است، در مقابل مواردی از حوادث مذکور در اسناد یادشده به نفع کارفرما نزد مؤسسهای که موردقبول کارفرما باشد بیمه نموده و بیمهنامهها را به کارفرما تسلیم کند. بیمهنامهها باید تا تاریخ تحویل موقت اعتبار داشته باشد تا زمانی که تحویل موقت انجامنشده است، پیمانکار مکلف است که بیمهنامهها را تا مدتی که لازم است تمدید کند. کارفرما هزینههای مربوط به بیمه به شرح پیشگفته را در مقابل ارائه اسناد صادرشده از سوی بیمهگر، عیناً به بیمهگر پرداخت میکند.
آن قسمت از هزینههای بیمه که مربوط به مدت تأخیر غیرمجاز پیمانکار میباشد، بهحساب بدهی پیمانکار منظور میشود. در مقابل در پیمانهای EPC طبق ماده ۱۸-۱ بند ت اگر در شرایط خصوصی به گونۀ دیگری تعیین نشده باشد، هزینۀ تهیه و برقرار نگهداشتن بیمهنامهها، ازجمله پرداخت حق بیمه و فرانشیز، به عهده پیمانکار است، درنتیجه تاخیرات اثری روی آن ندارد.
۲٫ ازجمله عوامل دیگر که طبق شرایط عمومی پیمان جزو تاخیرات مجاز پیمانکار محسوب میشود تأخیر کارفرما در تحویل نقشهها یا تغییر نقشهها و مشخصات فنی طبق دستور مشاور یا کارفرما است، ولی در قراردادهای EPC این مورد وجود ندارد زیرا طراحی بر عهده خود پیمانکار است.
۳٫ در ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان میزان جریمه روزانه مشخصشده و در انتهای ماده گفتهشده در مواردی که اخذ خسارت تأخیر بیش از ارقام درجشده در این ماده ضروری باشد و در اسناد و مدارک پیمان، میزان آن پیشبینیشده باشد، خسارت تأخیر را بر اساس آن محاسبه میکنند؛ بنابراین در این نوع قراردادها خسارت درج شده در شرایط خصوصی نمیتواند کمتر از میزان اعلامی در شرایط عمومی باشد.
اما در قرارداد طرح و ساخت تعیین میزان جریمه به شرایط خصوصی پیمان واگذارشده است:
طبق ماده ۸-۷ هرگاه پیمانکار در انطباق با ماده ۸-۲ ]مدت تکمیل[، قصور داشته باشد، آنگاه باید طبق ماده ۲-۵ ]دعاوی کارفرما[، برای این قصور به کارفرما خسارت تأخیر بپردازد. میزان این خسارتهای تأخیر، مبلغی خواهد بود که در پیوست پیشنهاد مناقصه مشخصشده و به ازای هرروز تأخیر از مدت تکمیل مربوط، در مقایسه با تاریخ گواهی تحویل کار، باید به کارفرما پرداخت شود؛ اما جمع مبلغ قابل پرداخت طبق این ماده نمیتواند از مبلغی که بهعنوان حداکثر خسارت تأخیر در پیوست پیشنهاد مناقصه مشخصشده است (در صورت وجود)، بیشتر شود.
- یکی از مواردی که سبب مجاز شدن تاخیرات میشود شرایط استثنایی نامساعد آب و هوایی است برخلاف شرایط عمومی پیمانکه شرایط ۲۰ ساله اخیر آب و هوایی را مبنا قرار داده است، طبق بند پ ماده ۸-۴ قرارداد همسان طرح و ساخت مبنایی برای شرایط آب و هوایی نامساعد در نظر نگرفته است بنابراین میتوان در لایحه تاخیرات قراردادهای EPC به عرف منطقه استناد کرد.
- هرگاه در قرارداد همسان طرح و ساخت کارفرما ظرف مدت مقرر طبق ماده ۱۴-۷ پرداختهای لازم را انجام ندهد، طبق بند ۱۴-۸ جریمه خواهد شد ولی در بخشنامه ۵۰۹۰ که بهمنظور تکمیل شرایط عمومی پیمان جهت تعیین ضربالاجل مقرر در مورد مطالبات پیمانکاران صادرشده است، دیرکرد در پرداخت موجب تمدید مدت پیمان خواهد شد.
- طبق ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان در پایان کار، درصورتیکه مدت انجام کار، بیش از مدت اولیه پیمان بهعلاوه مدتهای تمدیدشده پیمان باشد، مهندس مشاور با رعایت ماده ۳۰ و رسیدگی به دلایل پیمانکار، مدت تأخیر غیرمجاز پیمانکار را تعیین میکند تا پس از تصویب کارفرما، به شرح زیر، ملاک محاسبه خسارت تأخیر قرار گیرد ولی طبق ماده ۲۰-۱ دعاوی پیمانکار اگر پیمانکار طبق هر یک از مواد این شرایط، یا به گونۀ دیگری در ارتباط با پیمان، خود را محق به تمدید مدت تکمیل و یا دریافت مبالغ بیشتری بداند، باید مراتب را به مهندس مشاور اعلام کرده و رویداد یا وضعیتی را که منجر به این ادعا شده است، شرح دهد. این اعلام، باید در زودترین زمان ممکن و بههرحال در ظرف کمتر از ۲۸ روز پسازاینکه پیمانکار از رویداد یا وضعیت یادشده آگاه شده، یا باید آگاه میشد، ارسال گردد.
اگر پیمانکار در اعلام ادعا ظرف این دورۀ ۲۸ روزه، قصور کند، مدت تکمیل تمدید نشده و پیمانکار محق به دریافت مبالغ بیشتری نیست و کارفرما از هرگونه مسئولیتی در ارتباط با ادعا، معاف خواهد بود. در غیر این صورت، دیگر مفاد این ماده که در پی میآید نافذ خواهد بود.
ظرف ۴۲ روز پسازاینکه پیمانکار از رویداد یا وضعیت منجر به ادعا آگاه شده (یا باید آگاه میشد)، یا ظرف هر دوره دیگری که مورد پیشنهاد پیمانکار و تائید مهندس مشاور بوده باشد، پیمانکار باید گزارش جامعی با جزئیات کامل پشتیبان ادعا، ازجمله همۀ مبانی ادعا، مدت تمدید و یا مبالغ بیشتر مورد ادعا را، برای مهندس مشاور ارسال کند.
ظرف ۴۲ روز پس از دریافت ادعا یا هرگونه جزئیات پشتیبان جدید در مورد ادعای قبلی، یا ظرف دورهای که مهندس مشاور پیشنهاد کرده و به تائید پیمانکار برسد، مهندس مشاور باید پاسخ خود را دایر بر تائید یا رد ادعا، همراه با نظرهای تفصیلی خود بدهد. وی همچنین، میتواند از پیمانکار بخواهد تا جزئیات بیشتری را ارائه کند، اما بههرحال ظرف مدت یادشده باید نظر خود را بر اصول ادعا بدهد. این پاسخ تا تصویب آن بهوسیله کارفرما، برای کارفرما تعهدی ایجاد نمیکند.
نحوه پرداخت در قرارداد همسان طرح و ساخت
پرداختها
در قراردادهای منعقد شده براساس شرایط عمومی پیمان نشریه ۴۳۱۱ تاخیر در پرداخت صورت وضعیت های پیمانکار با استفاده از بخشنامه ۵۰۹۰ به مجاز شدن تاخیرات منجر می شود، درحالیکه تاخیر در پرداخت ها در لایحه تاخیرات قرارداد EPC به صورت متفاوتی مطرح می گردد.
کارفرما، باید پرداختهای زیر را به پیمانکار انجام دهد:
نخستین قسط پیشپرداخت ظرف ۴۲ روز پس از تاریخ صدور نامه پذیرش، یا ظرف ۲۱ روز پس از دریافت مدارک مربوط به ماده ۴-۲ ]تضمین انجام تعهدات[ و ماده ۱۴-۲ ]پیشپرداخت[ هرکدام که دیرتر باشد، پرداخت می شود. سپس مبلغ گواهیشده در هر گواهی پرداخت میانی، ظرف ۵۶ روز از تاریخ دریافت صورتوضعیت میانی و مدارک پشتیبان آن، پرداخت می گردد و نهایتاً، مبلغ گواهیشده در گواهی پرداخت نهایی، ظرف ۵۶ روز پس از دریافت گواهی پرداخت نهایی، پرداخت می شود.
گواهی پرداخت میانی چیست؟ تا زمانی که کارفرما تضمین انجام تعهدات را دریافت و تائید نکرده باشد، هیچ گواهی پرداختی صادر نشده و یا هیچ پرداختی صورت نخواهد گرفت. ازآنپس مهندس مشاور باید ظرف ۲۸ روز از زمان دریافت هر صورتوضعیت و مستندات پشتیبان آن، گواهی پرداخت میانی را همراه با جزئیات پشتیبانکه نشاندهنده مبلغ منصفانهای است که مهندس مشاور آن را بهعنوان بدهی تعیین میکند، صادر نماید و برای کارفرما ارسال کند.
گواهی پرداخت نهایی چیست؟ ظرف ۲۸ روز از تاریخ دریافت صورتوضعیت نهایی و اقرارنامه کتبی موضوع ماده ۱۴-۱۱ ]درخواست صدور گواهی پرداخت نهایی[ و ماده ۱۴-۱۲ ]اقرارنامه[، مهندس مشاور باید گواهی پرداخت نهایی را صادر کرده و برای تصویب کارفرما، ارسال نماید. این گواهی، باید مبین موارد زیر باشد:
الف) مبلغی که نهایتاً “پیمانکار، محق به دریافت آن است.
ب) بستانکاری کارفرما، برای همۀ مبالغی که قبلاً “بهوسیلۀ کارفرما پرداختشده و همۀ مبالغی که کارفرما، محق به دریافت آن است و مابهالتفاوتی (در صورت وجود) که بنا به مورد، کارفرما باید به پیمانکار پرداخت کند و یا برعکس.
تأخیر در پرداخت
اگر طبق ماده ۱۴-۷ ]پرداختها[، پیمانکار مبلغی را دریافت نکند، پیمانکار محق به دریافت خسارت تأخیر ماهانه مبلغ پرداختنشده، برای مدت تأخیر خواهد بود. آغاز این دوره، تاریخ پرداخت تعیینشده در ماده ۱۴-۷ ]پرداختها[، بدون توجه به تاریخ صدور گواهی پرداخت (موضوع پاراگراف ب ماده ۱۴-۷) است.
درخصوص تاخیر تادیه باید توجه داشت که اگر در شرایط خصوصی به گونۀ دیگری تعیین نشده باشد، خسارت تأخیر یادشده برای پرداختهای ریالی، باید بر مبنای نرخ سود سپردهگذاری بلندمدت پنجساله (مورد عمل بانک ملی ایران) محاسبه و پرداخت شود. خسارت تأخیر برای پرداختهای ارزی باید، برابر با نرخ سود بینبانکی ارزهای مربوط در بازار بینالمللی که بهوسیله بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین میشود، محاسبه و پرداخت گردد.
گزارشات پروژه در تهیه لایحه تاخیرات قراردادهای EPC
در تهیه لایحه تاخیرات برای قراردادهای EPC ، گزارشات پروژه از اهمیت ویژه ای برخوردارند. گزارشهای قراردادهای همسان طرح و ساخت از ماده ۴-۲۱ تبعیت میکند.
گزارشهای پیشرفت
اگر در شرایط خصوصی به گونۀ دیگری تعیین نشده باشد، مفاد این ماده به شرح زیر است: گزارشهای ماهانۀ پیشرفت کار، باید بهوسیله پیمانکار تهیهشده و در شش نسخه به مهندس مشاور تسلیم گردد. نخستین گزارش، دوره زمانی از تاریخ آغاز تا پایان اولین ماه تقویمی را پوشش میدهد. ازآنپس گزارشها ماهانه، هر یک باید ظرف مدت ۷ روز پس از آخرین روز دوره مربوط، تسلیم شود.
تهیۀ گزارش ماهانه، باید تا زمانی که پیمانکار، کارهای باقیماندهای را که در فهرست نقصهای پیوست گواهی تحویل کارها درجشده، تکمیل میکند، ادامه یابد. هر گزارش شامل موارد زیر است:
الف) نمودارها و مشروح جزئیات پیشرفت، ازجمله هریک از مراحل طراحی، تهیۀ مدارک پیمانکار، تدارک، ساخت کارخانهای، تحویل به کارگاه، ساخت در کارگاه (ساختمان)، نصب، آزمایش، راهاندازی و بهرهبرداری آزمایشی،
ب) عکسهایی که وضعیت ساخت کارخانهای و پیشرفت در کارگاه را نشان میدهد،
پ) در مورد ساخت کارخانهای، اقلام اصلی تجهیزات و مصالح، نام سازنده، محل ساخت، درصد پیشرفت و تاریخهای واقعی یا پیشبینی:
۱٫ آغاز ساخت،
۲٫ بازرسی بهوسیلۀ پیمانکار،
۳٫ آزمایشها و
۴٫ بارگیری و ورود به کارگاه؛
ت) جزئیات مشروح در ماده ۶-۱۰ ]سوابق کارکنان و ماشینآلات پیمانکار[،
ث) رونوشت مدارک تضمین کیفیت، نتایج آزمایشها و گواهینامههای کیفیت مصالح،
ج) فهرست تغییرها، اعلامهای دادهشده طبق ماده ۲-۵ ]دعاوی کارفرما[ و اعلامهای دادهشده طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[،
چ) آمار ایمنی، ازجمله جزئیات هرگونه حادثه خطرناک و فعالیتهای مرتبط با جنبههای زیستمحیطی و روابط عمومی؛ و
ح) مقایسۀ بین پیشرفت واقعی و برنامهریزیشده، با جزئیات هر رویداد یا وضعیتی که ممکن است به تکمیل کارها طبق پیمان لطمه بزند و اقدامهای در دست اجرا (یا آتی) برای جبران تأخیرها، است.
بهروزرسانی برنامه زمانبندی در قراردادهای همسان طرح و ساخت
در قرارداد همسان طرح و ساخت طبق ماده ۸-۶ در صورت عقب ماندن از برنامه زمانبندی لازم است پیمانکار آن را بهروز کند. این برنامه زمان بندی بروز شده در تدوین لایحه تاخیرات قرارداد EPC کاربرد خواهد داشت.
آهنگ پیشرفت
درصورت بروز موارد زیر، بهغیراز موارد ناشی از علل فهرست شده در ماده ۸-۴ ]تمدید مدت تکمیل[، مهندس مشاور میتواند به پیمانکار دستور دهد تا طبق ماده ۸-۳ ]برنامۀ زمانی[، برنامه زمانی تجدیدنظر شدهای را به مهندس مشاور تسلیم کند. این برنامه، باید همراه با گزارش توجیهی باشد که در آن، روشهای تجدیدنظر شده پیشنهادی پیمانکار، برای حصول به تکمیل، کارها در مدت تکمیل تشریح شده باشد.
الف ) پیشرفت واقعی چنان کم باشد که کارها در مدت تکمیل، تکمیلنشده باشد و یا
ب ) پیشرفت از برنامه جاری طبق ماده ۸-۳ ]برنامۀ زمانی[، عقبافتاده باشد (یا خواهد افتاد)،
هرگاه مهندس مشاور دستور دیگری ابلاغ نکرده باشد، پیمانکار باید این روشهای تجدیدنظر شده را به کار بندد که ممکن است با ریسک و به هزینۀ پیمانکار به افزایش ساعات کار و یا شمار کارکنان پیمانکار و یا کالاها نیاز داشته باشد. اگر این روشهای تجدیدنظر شده منجر به هزینههای اضافی برای کارفرما شود، پیمانکار طبق ماده ۲-۵ ]دعاوی کارفرما[، باید این هزینهها را بهعلاوه خسارتهای تأخیر (در صورت وجود) طبق ماده ۸-۷ ]خسارتهای تأخیر[، به کارفرما پرداخت کند.
جریمههای طرفین
جریمه پیمانکار در صورت تأخیر غیرمجاز مطابق ماده زیر است همچنین جریمه کارفرما در صورت عدم پرداخت بهموقع تعهدات مالی در بخشهای قبل توضیح داده شد.
خسارتهای تأخیر
هرگاه پیمانکار در انطباق با ماده ۸-۲ ]مدت تکمیل[، قصور داشته باشد، آنگاه باید طبق ماده ۲-۵ ]دعاوی کارفرما[، برای این قصور به کارفرما خسارت تأخیر بپردازد. میزان این خسارتهای تأخیر، مبلغی خواهد بود که در پیوست پیشنهاد مناقصه مشخصشده و به ازای هرروز تأخیر از مدت تکمیل مربوط، در مقایسه با تاریخ گواهی تحویل کار، باید به کارفرما پرداخت شود؛ اما جمع مبلغ قابل پرداخت طبق این ماده، نمیتواند از مبلغی که بهعنوان حداکثر خسارت تأخیر در پیوست پیشنهاد مناقصه مشخصشده است (در صورت وجود)، بیشتر شود. باید توجه داشت که شرایط خصوصی پیمان می تواند این بند را تکمیل و تصحیح نماید.
سرفصلهای لایحه تاخیرات در قراردادهای EPC
- اشتباه در خواستههای کارفرما
درصورتیکه پیمانکار دچار تأخیر یا متحمل هزینههایی ناشی از اشتباه در خواستههای کارفرما شود و اگر این موضوع بهوسیلۀ پیمانکار باتجربهای که دقت لازم را به کار میگیرد، در زمان بررسی خواستههای کارفرما طبق مادۀ ۱-۵ ]تعهدهای عمومی طراحی] قابلکشف نبوده باشد، پیمانکار باید موضوع را به مهندس مشاور اعلام کند و طبق مادۀ ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار] محق به:
الف ) تمدید مدت برای چنین تأخیری، درصورتیکه تکمیل کارها به عقبافتاده یا خواهد افتاد، طبق مادۀ ۴-۸ ]تمدید مدت تکمیل] و
ب ) دریافت مبلغی بابت چنین هزینهای بهعلاوه سودی معقول که جمع این مبلغها باید در مبلغ پیمان گنجانده شود، است. پس از دریافت این اعلام، مهندس مشاور طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها]، در مورد ۱) وجود اشتباه در خواستههای کارفرما که بهگونهای معقول قابلکشف نباشد و میزان آن و ۲) درباره موارد الف و ب پیشگفته در حد موردقبول خود، اقدام میکند.
- حق دسترسی به کارگاه
هرگاه به علت تأخیر کارفرما در دادن حق دسترسی و تصرف در زمان تعیینشده، پیمانکار دچار تأخیر و یا متحمل هزینه شود، پیمانکار باید مراتب را به مهندس مشاور اعلام کند. پیمانکار طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، محق به موارد زیر خواهد بود:
الف) تمدید مدتی به ازای تأخیر ایجادشده، طبق ماده ۸-۴ ]تمدید مدت تکمیل[، اگر تکمیل کارها به تأخیر افتاده یا به تأخیر خواهد افتاد و
ب) دریافت هزینههای انجامشده بهعلاوه سودی معقول که جمع این مبالغ باید در مبلغ پیمان گنجانده شود.
پس از دریافت این اعلام، مهندس مشاور باید طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها[، در این موارد اقدام کند.
اما هرگاه تأخیر کارفرما به علت اشتباه یا تأخیری از جانب پیمانکار باشد، مانند اشتباه در مدارک پیمانکار یا تأخیر در تسلیم هر یک از آنها، در آن صورت، در حد آن اشتباه یا تأخیر، پیمانکار محق به تمدید مدت و دریافت هزینه یا سود، از این بابت نخواهد بود.
- پیاده کردن کارها
اگر پیمانکار دچار تأخیر یا متحمل هزینههایی بشود که الزاماً “ناشی از اشتباه در اقلام مبنای یادشده باشد و پیمانکار باتجربهای بهگونهای معقول نمیتوانست چنین اشتباهی را کشف کند و از چنین تأخیر یا هزینهای جلوگیری نماید، پیمانکار باید موضوع را به مهندس مشاور اعلام کند و طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، محق خواهد بود به:
الف) تمدید مدت برای چنین تأخیری، درصورتیکه تکمیل کارها به تأخیر افتاده یا خواهد افتاد، طبق ماده ۸-۴ ]تمدید مدت تکمیل[،
ب) دریافت چنین هزینههایی بهعلاوه سودی معقول که جمع این مبالغ باید در مبلغ پیمان گنجانده شود.
پس از دریافت این اعلام، مهندس مشاور طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها[، در مورد اینکه ۱) آیا اشتباه وجود داشته و میزانی از اشتباه که بهگونهای معقول قابلکشف نبوده، یا تأخیر قابل جلوگیری نبوده و ۲) درباره موارد الف و ب پیشگفته، اقدام میکند.
- شرایط فیزیکی غیرقابلپیشبینی
در صورت برخورد با شرایط فیزیکی غیرقابلپیشبینی و در حدی که پیمانکار چنین وضعی را اعلام میکند و به میزانی که دچار تأخیر و یا متحمل هزینۀ اضافی شده است، پیمانکار طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[ محق به:
الف) تمدید مدتی برای چنین تأخیری طبق ماده ۴-۸ ]تمدید مدت تکمیل[، هرگاه تکمیل به تأخیر افتاده یا خواهد افتاد؛ و ب) دریافت هزینۀ مربوط که باید در مبلغ پیمان گنجانده شود، است.
بعد از دریافت اعلام یادشده و بازرسی و یا تحقیق در مورد این شرایط فیزیکی، مهندس مشاور باید طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها]، برای تائید یا عدمتأیید غیرقابلپیشبینی بودن شرایط فیزیکی و میزان آن، در صورت تائید، در مورد بندهای الف و ب پیشگفته، اقدام کند.
- فسیلها و آثار باستانی
فسیلها، سکهها، اشیای عتیقه یا دارای ارزش، آثار زمینشناسی یا باستانی و مانند آنها که در کارگاه پیدا شود، باید تحت مراقبت و اختیار کارفرما قرار گیرد. پیمانکار، باید اقدامهای احتیاطی معقولی را برای جلوگیری از خروج یا آسیب به اینگونه یافتهها بهوسیلۀ کارکنان پیمانکار یا افراد دیگر، معمول دارد.
پیمانکار، باید در زمان کشف چنین یافتههایی، بیدرنگ موضوع را به مهندس مشاور اعلام کند تا مهندس مشاور برای برخورد با این موضوع، دستورهایی صادر نماید. اگر در اجرای اینگونه دستورها، پیمانکار دچار تأخیر و یا متحمل هزینههایی شود، باید مراتب را مجدداً به مهندس مشاور اعلام کند و طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، محق به:
الف ) تمدید مدتی برای جبران تأخیرها، هرگاه تکمیل با تأخیر روبهرو شده یا خواهد شد، طبق ماده ۸-۴ ]تمدید مدت تکمیل[؛ و
ب ) دریافت هزینۀ مربوط که در مبلغ پیمان گنجانده میشود، است.
پس از دریافت اعلام پیمانکار، مهندس مشاور باید طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها[، در این موارد اقدام کند.
آزمایش
این ماده، بر همۀ آزمایشهای مشخصشده در پیمان، بهغیراز آزمایشهای پس از تکمیل (در صورت وجود)، کاربرد دارد.
مهندس مشاور، میتواند طبق فصل ۱۳ ]تغییرها و اصلاحها[، محل و جزئیات آزمایشهای تعیینشده را تغییر داده یا به پیمانکار دستور اجرای آزمایشهای اضافی بدهد. اگر این تغییرها یا اضافه شدن آزمایشها نشان دهد که تجهیزات، مصالح، یا کیفیت ساخت آزمایششده منطبق با پیمان نیست، هزینۀ تغییرات، فارغ از شرایط دیگر پیمان، بر عهده پیمانکار است.
اگر پیمانکار به خاطر اجرای این دستورها یا درنتیجه تأخیرهایی که کارفرما مسئول آن است، دچار تأخیر و یا متحمل هزینه شود، پیمانکار باید مراتب را به مهندس مشاور اعلام کند و طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، محق به:
الف. تمدید مدتی طبق ماده ۸-۴ ]تمدید مدت تکمیل[، برای چنین تاخیراتی، اگر تکمیل تأخیر یافته یا خواهد یافت.
ب. دریافت هزینه مربوط، بهعلاوه سود معقول که جمع آن مبالغ در مبلغ پیمان گنجانده میشود، خواهد بود.
تمدید مدت تکمیل
پیمانکار، طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، محق به تمدید مدت تکمیل است، اگر و در حدی که تکمیل برای هدفهای ماده ۱۰-۱ ]تحویل گرفتن کارها یا بخشها[، به یکی از علل زیر به تأخیر افتاده یا خواهد افتاد:
الف) تغییر (مگر اینکه تغییر مدت تکمیل طبق ماده ۱۳-۳ ]روش تغییر[، قبلاً) توافق شده باشد،
ب) به علت تأخیری که طبق یکی از مواد شرایط پیمان بوده و تمدید بهحق باشد،
پ) شرایط استثنایی نامساعد آب و هوایی باشد،
ت) کمبود نیروی انسانی یا کالاها، ناشی از بروز بیماری همهگیر (اپیدمی)، یا اقدامهای حکومتیای که غیرقابلپیشبینی بوده باشد، یا
ث) هرگونه تأخیر، اشکال، جلوگیری که باعث آن کارفرما، کارکنان کارفرما یا دیگر پیمانکاران کارفرما در کارگاه باشند، یا بتوان به آنها نسبت داد.
اگر پیمانکار خود را محق به تمدید مدت تکمیل بداند، باید مراتب را طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، به مهندس مشاور اعلام کند. مهندس مشاور، در بررسی هر تمدید مدت تکمیل طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، باید تصمیمهای قبلی را از نو بررسی کرده و نظر خود را دایر بر افزایش یا عدم افزایش تمدید، برای اخذ تصمیم، به کارفرما اعلام کند اما مدت کل تمدید هیچگاه کاهش نمییابد.
تأخیرهای ناشی از مقامهای قانونی
الف) باوجود آنکه پیمانکار با نهایت دقت دستورالعملهای صادره بهوسیله مقامهای قانونی ذیربط کشور را اجرا کرده است،
ب) مقامهای یادشده، موجب تأخیر یا وقفه در کار پیمانکار شده باشند و
پ) تأخیر یا وقفۀ غیرقابلپیشبینی بوده باشد،
در این صورت، تأخیر یا وقفه پیشآمده، مشمول تأخیر موضوعبند ب از ماده ۸-۴ ]تمدید مدت تکمیل[ میشود.
پیامدهای تعلیق
اگر پیمانکار در پیروی از دستورهای صادرشده از سوی مهندس مشاور طبق ماده ۸-۸ ]تعلیق کار[ و یا در ارتباط با آغاز مجدد کار، دچار تأخیر یا متحمل هزینهای شود، باید مراتب را به مهندس مشاور اعلام کرده و طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار] محق به:
الف) تمدید مدتی برای این تأخیر، اگر تکمیل به تأخیر افتاده یا خواهد افتاد، طبق ماده ۸-۴ ]تمدید مدت تکمیل [ و
ب ) دریافت هزینههای متحمل شده که باید در مبلغ پیمان گنجانده شود، است.
مهندس مشاور، پس از دریافت اعلام یادشده، باید طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها[، در این موارد اقدام کند. اگر تعلیق مربوط به اصلاح عواقب نقص یا عیب در طراحی پیمانکار، کیفیت کار یا مصالح باشد یا به علت قصور پیمانکار در محافظت، نگهداری، یا تأمین امنیت طبق ماده ۸-۸ ]تعلیق کار[ باشد، پیمانکار محق به تمدید مدت یا دریافت هزینههای متحمل شده، نخواهد شد.
تحویل قسمتهایی از کارها
اگر برای قسمتی از کارها (نه یک بخش)، گواهی تحویل صادر شده باشد از زمان صدور گواهی تحویل، خسارت تأخیر برای تکمیل باقیمانده کارها، کاهش خواهد یافت. به همینگونه، اگر برای قسمتی از یک بخش (در صورت وجود)، گواهی تحویل صادرشده باشد، خسارت تأخیر برای باقیمانده آن بخش نیز که این قسمت در آن بخش قرار دارد، کاهش خواهد یافت. کاهش خسارتهای تأخیر برای قسمتی که گواهی تحویل برای آن صادرشده است، برای هر مدت تأخیر پس از تاریخ درجشده در این گواهی تحویل، باید بهتناسب بهای قسمت گواهی تحویلشده نسبت به بهای کل کارها یا بخش (مربوط برحسب مورد)، محاسبه شود. مهندس مشاور، باید طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها[، در مورد این نسبتها اقدام کند. مفاد این پاراگراف، تنها برای نرخهای روزانه خسارتهای تأخیر طبق ماده ۸-۷ ]خسارتهای تأخیر[، اعمالشده و بر حداکثر مبلغ خسارتهای تأخیر، تأثیر نمیگذارد.
گواهی تحویل چیست؟ پیمانکار، میتواند با اعلام به مهندس مشاور، حداقل ۱۴ روز زودتر از زمانی که به نظر وی کارها تکمیل و آماده تحویل خواهد بود، درخواست صدور گواهی تحویل کند. اگر کارها به چند بخش تقسیمشده باشد، پیمانکار میتواند برای هر بخش، درخواست صدور گواهی تحویل کند.
مداخله در آزمایشهای زمان تکمیل
اگر علتی که کارفرما مسئول آن است، مانع پیمانکار برای انجام آزمایشهای زمان تکمیل برای مدتی بیش از ۱۴ روز شود، چنین فرض خواهد شد که کارها یا بخش (مربوط برحسب مورد)، در تاریخی که آزمایشهای زمان تکمیل، اگر علت یادشده وجود نمیداشت، تکمیل میشد، تحویلشده است. در آن صورت، مهندس مشاور باید گواهی تحویل مربوط را صادر کرده و پیمانکار باید در زودترین زمان ممکن، پیش از انقضای دوره اعلام نقص مربوط، آزمایشهای زمان تکمیل را انجام دهد. مهندس مشاور، باید با دادن اخطاری با مهلت ۱۴ روزه به پیمانکار، وی را ملزم به انجام آزمایشهای زمان تکمیل، طبق مفاد مربوط در پیمان کند. اگر پیمانکار دچار تأخیر و یا متحمل هزینهای درنتیجه تأخیر در انجام آزمایشهای زمان تکمیل شود، باید مراتب را به مهندس مشاور اعلام کند و طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[ محق تمدید مدت برای چنین تأخیری، طبق ماده ۸-۴ ]تمدید مدت تکمیل[، اگر تکمیل کارها به تأخیر افتاده و یا خواهد افتاد و دریافت هزینۀ ناشی از این تأخیر بهعلاوه سود معقولی که جمع این مبالغ، باید در مبلغ پیمان گنجانده شود، خواهد بود.
آزمایشهای به تأخیر افتاده
اگر پیمانکار در اثر هرگونه تأخیر غیرموجه کارفرما، در انجام آزمایشهای پس از تکمیل متحمل هزینهای شود، پیمانکار باید: ۱) مراتب را به مهندس مشاور اعلام کند، ۲) طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، محق به دریافت چنین هزینهای، بهعلاوه سود معقولی از این بابت، خواهد بود که جمع این مبالغ، باید در مبلغ پیمان گنجانده شود. پس از دریافت اعلام پیمانکار، مهندس مشاور باید طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها[، در مورد این هزینه و سود، اقدام کند.
اصلاحات به علت تغییر در قوانین مبلغ پیمان، باید بامنظور نمودن هرگونه افزایش یا کاهش هزینهای که درنتیجۀ تغییر قوانین کشور (ازجمله وضع قوانین جدید و لغو یا اصلاح قوانین) موجود، یا تفسیر این قوانین از سوی دستگاه قضایی یا مراجع رسمی دولتی که پس از تاریخ پایه بر اجرای تعهدهای پیمانکار، طبق پیمان تأثیر بگذارد، اصلاح شود.
درصورتیکه پیمانکار به علت تغییرهای یادشده در قوانین یا تفسیرهایی که پس از تاریخ پایه رخ دهد، دچار تأخیر و یا متحمل هزینۀ اضافی شود، باید مراتب را به مهندس مشاور اعلام کرده و طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، محق تمدید مدتی به ازای تأخیر مربوط، هرگاه مدت تکمیل به تأخیر افتاده یا خواهد افتاد، طبق ماده ۸-۴ ]تمدید مدت تکمیل[ و دریافت هزینههای مربوط که باید در مبلغ پیمان گنجانده شود، خواهد بود. پس از دریافت این اعلام، مهندس مشاور باید نسبت به موارد پیشگفته، طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها[، اقدام کند.
درصورتیکه تغییر در قوانین با تفسیرهای متفاوت موضوع این ماده موجب کاهش مدت تکمیل یا کاهش هزینههای پیمانکار شود، کارفرما یا مهندس مشاور، میتوانند طبق ماده ۲-۵ ]دعاوی کارفرما[، اقدام کنند.
حق پیمانکار برای تعلیق کار
اگر مهندس مشاور در صدور گواهی پرداخت طبق ماده ۱۴-۶ ]صدور گواهی پرداختهای میانی[، قصور ورزد، یا کارفرما در اجرای ماده ۱۴-۷ ]پرداختها[، قصور کند، مشروط بر آنکه تعهدهای پرداختنشده طبق این ماده، از مبلغ تعیینشده در پیوست پیشنهاد مناقصه بیشتر باشد، پیمانکار میتواند طی یک اعلام حداقل ۴۲ روزه به کارفرما، کارها را به حالت تعلیق درآورد (یا نرخ پیشرفت اجرای کارها را کاهش دهد)، مگر و تا زمانی که پیمانکار برحسب موردی که در اعلام آمده است، گواهی پرداخت را دریافت کند، یا مبلغ مربوط را دریافت نماید و یا نشانهای مبنی بر در جریان پرداخت بودن طلبهای خود را دریافت کند.
این اقدام پیمانکار، بر حقوق پیمانکار در مورد دریافت هزینۀ خسارت تأخیر در پرداخت، طبق ماده ۱۴-۸ ]تأخیر در پرداخت[ و حق فسخ پیمان طبق ماده ۱۶-۲ ]فسخ پیمان بهوسیله پیمانکار[، خدشهای وارد نخواهد کرد. هرگاه پیمانکارً، متعاقباً گواهی پرداخت را دریافت کند، یا مبلغ مربوط را دریافت نماید، یا نشانهای مبنی بر در جریان بودن پرداخت طلبهای خود دریافت کند، باید کار متعارف خود را در زودترین زمان معقول و ممکن از سر گیرد.
اگر پیمانکار، به خاطر تعلیق کارها (یا کاهش آهنگ پیشرفت) طبق این بند، دچار تأخیر و یا متحمل هزینهای شود، باید مراتب را به مهندس مشاور اعلام کند و طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، محق تمدید مدت برای چنین تأخیری، اگر تکمیل به تأخیر افتاده یا خواهد افتاد، طبق ماده ۸-۴ ]تمدید مدت تکمیل[ و دریافت هزینۀ مربوط، بهعلاوه سود معقولی که باید در مبلغ پیمان گنجانده شود خواهد بود. پس از دریافت این اعلام، مهندس مشاور باید طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها[، در این موارد اقدام کند.
پیامد ریسکهای کارفرما
تا میزانی که هر یک از ریسکهای فهرست شده در ماده ۱۷-۳ ]ریسکهای کارفرما[، منجر به خسارت یا آسیب به کارها، کالاها یا مدارک پیمانکار شود، پیمانکار باید موضوع را بیدرنگ به مهندس مشاور اعلام کرده و به اصلاح این خسارتها یا آسیبها، در حدی که مهندس مشاور دستور میدهد، اقدام کند.
اگر پیمانکار، بابت اصلاح این خسارتها یا آسیبها دچار تأخیر و یا متحمل هزینهای شود، باید مجدداً به مهندس مشاور مورد را اعلام نماید و بر اساس ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، محق تمدید مدت برای چنین تأخیری، اگر تکمیل کارها به تأخیر افتاده یا خواهد افتاد و دریافـت چنیـن هزینهای که باید در مبلغ پیمان گنجانده شود خواهد بود. پس از دریافت اعلام مجدد پیمانکار، مهندس مشاور باید طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها[، در این موارد اقدام کند.
ریسکهای کارفرما
ریسکهای کارفرما که ماده ۱۷-۴ ]پیامد ریسکهای کارفرما[، به آنها اشاره دارد، شامل موارد زیر است:
الف) جنگ، حالت جنگی (اعم از جنگ اعلامشده یا نشده)، اشغال، اقدام دشمن خارجی،
ب) شورش، تروریسم، انقلاب، قیام، کودتای نظامی یا غصب قدرت، یا جنگ داخلی در کشور،
پ) آشوب، اغتشاش یا ازهمپاشیده شدن نظم در کشور بهوسیله افرادی غیر از کارکنان پیمانکار و دیگر مستخدمان پیمانکار و پیمانکاران دستدوم،
ت) مهمات جنگی، مواد منفجره، پرتوهای یونیزه کننده یا آلودگی پرتوهای هستهای در کشور، مگر آنکه قابل انتساب به کاربرد چنین مواردی بهوسیلۀ پیمانکار باشد،
ث) امواج فشاری ناشی از سرعت هواپیما یا دیگر وسایل هوابرد که با سرعت صوت یا مافوق صوت حرکت میکنند،
ج) استفاده یا تصرف قسمتی از کارهای دائم از جانب کارفرما، مگر آنچه در شرایط خصوصی مشخصشده باشد،
چ ) طراحی قسمتی از کارها که بهوسیله کارکنان کارفرما یا کسان دیگری انجامشده که مسئولیت آنها بر عهده کارفرماست (در صورت وجود)؛ و
ح) هرگونه عمل نیروهای طبیعت که غیرقابلپیشبینی بوده یا منطقاً “قابلانتظار نیست که پیمانکار باتجربهای توانسته باشد اقدامهای پیشگیرانه کافی برای جلوگیری از بروز آنها معمول دارد.
پیامدهای فورس ماژور
اگر پیمانکار از انجام تعهداتش نسبت به پیمان، به دلیل فورس ماژور بازمانده و مراتب را پیشتر طبق ماده ۱۹-۲ ]اخطار فورس ماژور[ اعلام کند و دچار تأخیر و یا متحمل هزینهای ناشی از فورس ماژور شده باشد، طبق ماده ۲۰-۱ ]دعاوی پیمانکار[، محق خواهد بود به:
الف) تمدید مدتی به ازای چنین تأخیری، اگر تکمیل به تأخیر افتاده، یا خواهد افتاد، طبق ماده ۸-۴ ]تمدید مدت تکمیل[ و
ب ) دریافــت هزینههای متحمل شده، اگر رویداد یا وضعیت، بهنوعی است که در بندهای ۱ تا ۴ ماده ۱۹-۱ ]تعریف فورس ماژور[ تعریفشده و در مورد بندهای ۲ تا ۴ ماده یادشده، بهشرط آنکه در کشور روی داده باشد.
پس از دریافت این اخطار، مهندس مشاور باید طبق ماده ۳-۵ ]تصمیمها[، در این موارد اقدام کند.
تعهدهای عمومی طراحی
بهمحض دریافت اعلام موضوع ماده ۸-۱ ]آغاز کار[، پیمانکار موظف به بررسی موشکافانۀ خواستههای کارفرما (ازجمله معیارهای طراحی و محاسبات، در صورت وجود) و مبناهایی است که در ماده ۴-۷ ]پیاده کردن کارها[، آمده است. ظرف دوره زمانی که در پیوست پیشنهاد مناقصه مشخصشده است و از تاریخ آغاز موردمحاسبه قرار میگیرد، پیمانکار باید موارد اشتباه، خطا، یا نقصهای دیگری را که در خواستههای کارفرما و یا اقلام مبنا مشاهده میکند، به مهندس مشاور اعلام نماید.
پس از دریافت این اعلام، مهندس مشاور باید تعیین کند که فصل ۱۳ ]تغییرها و اصلاحها[، کاربرد دارد و نتیجه را به پیمانکار اعلام نماید. هرگاه معلوم شود که (به لحاظ هزینه و زمان) اگر پیمانکار باتجربهای که دقت لازم را به کار میبرد، هنگام بررسی دقیق (معاینه) کارگاه و خواستههای کارفرما، پیش از تسلیم پیشنهاد مناقصه میتوانسته است به خطا، اشتباه و نقصهای دیگر پی ببرد، مدت تکمیل تمدید نمیشود و مبلغ پیمان اصلاح نخواهد شد.
• پاداش برای تکمیل زودتر از موعد
در صورت اتمام زودتر از موعد طبق ماده زیر پیمانکار مستحق دریافت پاداش است:
پاداش برای تکمیل زودتر از موعد
اگر برای بهکارگیری کارها یا هر بخش، از سوی کارفرما و به درخواست کارفرما، کارها یا بخش زودتر از مدت تکمیل مربوط تکمیل شود، در آن صورت، پیمانکار محق به دریافت پاداشی برابر مبلغ و نوع پول تعیینشده در پیوست پیشنهاد مناقصه، برای هرروز تکمیل زودتر کارها یا بخش است. حداکثر مبلغ پاداش برای تکمیل زودتر از موعد، پنج درصد مبلغ پذیرفتهشده پیمان است. درصورتیکه در پیوست پیشنهاد مناقصه برای این موضوع مبلغی درج نشده باشد، این ماده کاربرد ندارد. برای محاسبۀ مبلغ پاداش یادشده، مدت یا تاریخهای درجشده در پیوست پیشنهاد مناقصه، برای تکمیل کارها یا بخش قطعی بوده و تمدید(های) مدت تکمیل منظور نمیشود.