اهمیت کاهش ضایعات ساختمانی:

مطالبی که به آن خواهیم پرداخت پنهان سازی سر فصل ها

2. استراتژی های کاهش اتلاف مصالح در ساختمان:

تحقیقات نشان می دهد که تا ۵۰ درصد از منابع طبیعی برخی کشورها در صنعت ساختمان به مصرف می رسد و این صنعت، حدود یک سوم از پسماندی که در دپوهای شهری تخلیه می شود را به خود اختصاص داده است. از این رو، کاهش اتلاف مصالح در کارگاه های ساختمانی و پروژه های عمرانی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. پژوهشی در کشور انگلستان نشان داده است که با ۵ درصد کاهش اتلاف مصالح در این کشور، ۱۳۰ میلیون پوند صرفه جویی ایجاد شده است.

استراتژی های کاهش اتلاف مصالح در ساختمان:

تا کنون برای کاهش اتلاف مصالح در کارگاه های ساختمانی، استراتژی های متعددی ارائه شده است که عملاً قابل ارزیابی و مقایسه نیستند. از جمله این استراتژی ها می توان به مصرف مجدد برخی ضایعات ساختمانی، بازیافت نخاله های ساختمانی و تلاش برای کاهش اتلاف مصالح در پروژه های ساختمانی اشاره نمود. این استراتژی ها نه تنها سبب کاهش هزینه مصالح در پروژه های عمرانی می گردد بلکه نیاز به گسترش زمین های دپو پسماند شهری را نیز کاهش می دهد.

در برخی کشورها، به منظور کاهش اتلاف مصالح در کارگاه های ساختمانی، سندی به نام برنامه مدیریت پسماند کارگاهی (Site Waste Management Planning) تهیه می شود. برای مثال، تهیه این سند از سال ۲۰۰۸ برای تمام ساختمان های انگلیس که برآورد اولیه آن ها بیش از ۳۰۰ هزار پوند باشد، ضروری است. از سال ۲۰۱۳ نیز هرگونه بازسازی و تعمیرات، تخریب، گودبرداری و اجرای پروژه های ساختمانی در انگلیس به ارائه این سند منوط شده است. برنامه مدیریت پسماند کارگاهی باید در فاز طراحی پروژه تدوین شده و بکار گرفته شود. هر چند، بسیاری از فعالان صنعت ساختمان معتقدند که این برنامه سبب کاهش راندمان پروژه می گردد.

این سند تلاش می کند تا اهداف کاهش اتلاف مصالح ساختمانی را مشخص نموده و روند فعالیت های پروژه را برای دستیابی به این اهداف، اصلاح نماید. روش های اجرایی پیشنهادی برای کاهش اتلاف مصالح ساختمانی، روش و محل نگهداری ضایعات در کارگاه، نحوه جداسازی مصالح قابل بازیافت از ضایعات و انتقال نخاله ها به دپو پسماند در این سند مشخص می گردد. مسئول تدوین و نظارت بر اجرای برنامه مدیریت پسماند کارگاهی می تواند مدیر پروژه، سرپرست کارگاه یا یکی از مهندسان اجرایی باشد.

همچنین، استفاده از روش های صنعتی سازی ساختمان از جمله ساخت قطعات پیش ساخته، یکی از روش هایی است که سبب کاهش اتلاف مصالح در کارگاه های ساختمانی می شود، اگرچه هدف از بکارگیری این روش ها، کاهش اتلاف مصالح نیست. تولید مدول های ساختمانی در کارخانه سبب می شود بتوان از مبانی تولید ناب (Lean Construction) و تولید به موقع (Just In Time) استفاده نمود.

برای آشنایی بیشتر با مبحث صنعتی سازی ساختمان پیشنهاد می شود مقاله “مدیریت ناب در تولید قطعات مدولار ساختمانی” را مطالعه فرمایید.

تلاش برای کاهش اتلاف مصالح در پروژه های ساختمانی باید از فاز طراحی ساختمان آغاز شود. چه تعداد از طراحان ساختمانی در زمان طراحی به تطابق طرح هایشان با ابعاد مصالح ساختمانی موجود در بازار توجه دارند؟ آیا طراحان به میزان سهولت تغییر کاربری یا طراحی داخلی مجدد پروژه در سال های آتی فکر می کنند؟ آیا موضوعات مربوط به توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست در زمان تخریب ساختمان، در زمان طراحی مد نظر قرار می گیرد؟ اینجاست که نقش مدیر پروژه در فاز طراحی ساختمان اهمیت می یابد. در حال حاضر، نرم افزارهایی برای پیش بینی و محاسبه میزان اتلاف مصالح ساختمانی در فاز طراحی (NetWaste) وارد بازار شده اند.

موانع کاهش اتلاف مصالح ساختمانی:

براساس پژوهش های انجام شده، ۵ عامل زیر بعنوان موانع اصلی کاهش اتلاف مصالح در کارگاه های ساختمانی شناخته می شوند:

عدم توجه به میزان اتلاف مصالح پیش از شروع عملیات اجرایی پروژه.
عدم بکارگیری ابزارهای مناسب برای پیش بینی و محاسبه میزان اتلاف مصالح از سوی مهندسان مشاور.
نداشتن یک برنامه جامع برای کاهش اتلاف مصالح ساختمانی یا بازیافت ضایعات ساختمانی تولید شده.
عدم وجود توجیه اقتصادی برای اختصاص نیروی انسانی، زمان و هزینه جهت نظارت بر میزان اتلاف مصالح، دپو مناسب ضایعات ساختمانی در کارگاه، تفکیک ضایعات و جداسازی مصالح قابل بازیافت از نخاله ها (این موضوع در کنار هزینه ناچیزی قرار دارد که بابت تخلیه نخاله های ساختمانی در دپو پسماند پرداخت می گردد).
نوع تفکر مهندسان و کارگران ساختمانی که گمان می کنند اتلاف قابل توجه مصالح ساختمانی در حین اجرای پروژه، کاملاً طبیعی و اجتناب ناپذیر می باشد. لذا عوامل پروژه عملاً تلاشی برای کاهش اتلاف مصالح در کارگاه های ساختمانی نمی کنند.

راهکارهای کاهش اتلاف مصالح ساختمانی:

عملاً با از بین بردن موانع معرفی شده در بخش قبل می توان به کاهش اتلاف مصالح در کارگاه های ساختمانی کمک نمود. علی ایحال، در ادامه به ارائه موثرترین راهکارهای کاهش اتلاف مصالح ساختمانی در پروژه ها می پردازیم:

بررسی ها نشان می دهد بواسطه توجه به میزان اتلاف مصالح در فاز طراحی می توان میزان ضایعات ساختمانی را تا ۳۳ درصد کاهش داد. لذا مهندسان مشاور و طراح باید در خصوص اهمیت کاهش اتلاف مصالح و روش های بهبود طراحی برای نیل به این هدف، آموزش داده شوند.
مهندسان مشاور و طراح باید تشویق شوند که پروژه ها را براساس نیازهای کل چرخه عمر ساختمان طراحی کنند و مباحث توسعه پایدار را در طرح های خود مد نظر قرار دهند.
استفاده از مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM) یکی از مواردی است که برای کاهش اتلاف مصالح در کارگاه های ساختمانی پیشنهاد می شود. چرا که داشتن یک پایگاه داده منسجم در پروژه سبب تصمیم گیری بهتر درخصوص روش های کاهش ضایعات ساختمانی و نظارت قویتر بر اجرای برنامه مدیریت پسماند کارگاهی می گردد.
قانون گذاری در خصوص میزان مجاز تولید ضایعات ساختمانی از سوی نهادهایی مانند شهرداری یا سازمان نظام مهندسی می تواند نقش موثری در کاهش اتلاف مصالح در پروژه های ساختمانی داشته باشد.
تعیین عوارض مناسب برای تخلیه نخاله های ساختمانی در دپو پسماند شهری و نظارت بر مسیرها و محل های تخلیه نخاله های ساختمانی می تواند سبب توجیه پذیری استفاده از برنامه مدیریت پسماند کارگاهی در پروژه ها گردد.
انجام پژوهش های علمی و تحقیقات میدانی درخصوص میزان تولید ضایعات ساختمانی در پروژه های عمرانی می تواند به بهبود سیستم مدیریت پسماند کارگاهی کمک نماید.

برای آشنایی بیشتر با مدلسازی اطلاعات ساختمان و کاربردهای آن پیشنهاد می شود مقالات تهیه شده در حوزه “مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM)” را مطالعه فرمایید.