سوالی درباره هزینه های پروژه:

هزینه تمام شده پروژه های عمرانی به عنوان یکی از مولفه های مشخص کننده میزان موفقیت یک پروژه عمرانی در کشورهای مختلف جهان شناخته می شود. متاسفانه تجارب متعدد در زمینه اجرای چنین پروژه هایی نشان می دهد که در اغلب موارد، افزایش قیمت تمام شده پروژه نسبت به برآورد مالی اولیه در پروژه های ساختمانی رخ داده و موفقیت پروژه، توجیه پذیری آن و حتی زمان تکمیل پروژه را تحت تاثیر قرار می دهد. سوال اینجاست که این مشکل همیشگی که در بسیاری از پروژه ها دیده می شود ناشی از علل خاصی است که در فضای کلی مدیریت پروژه جهان وجود دارد یا اینکه این دلایل برای هر پروژه متفاوت خواهد بود؟

آمار هزینه پروژه های عمرانی:

پژوهشی که در سال ۲۰۰۳ بر روی ۲۵۸ پروژه عمرانی به ارزش ۱٫۵ تا ۸٫۵ میلیون دلار (به ارزش کلی ۹۰ میلیارد دلار) در ۲۰ کشور مختلف به انجام رسید نشان داد که تنها ۱۰% این پروژه ها بدون افزایش هزینه نسبت به برآورد اولیه به اتمام رسیده اند و به طور متوسط ۲۸% افزایش هزینه در این پروژه ها رخ داده است. این مقدار متوسط افزایش هزینه تمام شده پروژه های عمرانی در اروپا ۲۶%، در آمریکاری شمالی ۲۴% و در سایر مناطق جغرافیایی ۶۵% بوده است. جالب اینجاست که نرخ افزایش قیمت تمام شده پروژه های عمرانی با وجود پیشرفت های روزافزون فناوری، نسبت به پروژه هایی که ۷۰ سال پیش به انجام رسیده اند، هیچگونه بهبودی را نشان نمی دهد.

بانک جهانی هم گزارش داده است که از میان ۱۷۷۸ پروژه ساختمانی که تا سال ۲۰۱۳ توسط این سازمان تامین بودجه شده است، ۶۳% پروژه ها به طور متوسط با ۴۰% افزایش قیمت تمام شده نسبت به بودجه اولیه مواجه بوده اند.

پژوهش دیگری در بوسنی و هرزگوین نشان می دهد که هزینه تمام شده پروژه های عمرانی در این کشور ۴۱% بیش از تخمین بودجه اولیه بوده است.

همچنین پژوهشی در کشور غنا نشان می دهد که تنها ۲۵% پروژه های عمرانی این کشور با بودجه اولیه به اتمام رسیده اند.

در کشور مالزی نیز ۹۰% پروژه های ساختمانی تعریف شده به سبب افزایش قیمت تمام شده پروژه با کاهش نرخ سود برآورد شده مواجه می شوند که از رغبت سرمایه گذاران برای تزریق نقدینگی به این حوزه کاسته است.

علل افزایش قیمت تمام شده:

مصاحبه با ارکان مختلف پروژه برای یافتن علل افزایش هزینه تمام شده پروژه های عمرانی به شناسایی عوامل مختلفی منجر می شود. درحالیکه پیمانکاران معتقدند افزایش هزینه های پروژه به سبب تاخیرات ناشی از عدم توان کارفرما در پرداخت منظم صورت وضعیت های پیمانکار رخ می دهد. در مصاحبه با عوامل کارفرما، مدیریت ضعیف کارگاه از سوی پیمانکار به عنوان دلیل اصلی افزایش هزینه های پروژه معرفی می گردد.

نکته اینجاست که در کشورهایی همانند اندونزی که نرخ تورم قابل توجه می باشد، افزایش قیمت مصالح و دستمزد نیروی کار، مهمترین عامل افزایش هزینه پروژه است. درحالیکه در کشورهایی همانند کره جنوبی که نرخ تورم چندان قابل توجه نیست، عوامل دیگری همچون تغییر محدوده پروژه، تاخیر در اجرا و عدم استفاده از مهندسی ارزش، نقش پر رنگ تری دارند.

همچنین در کشورهایی همانند تایلند، استفاده از مصالح نامرغوب و هزینه های ناشی از پرت مصالح، نداشتن دوام و هزینه جایگزینی مصالح به عنوان یک عامل کلیدی در افزایش هزینه تمام شده پروژه های عمرانی شناخته می شود. در برخی کشورها نیز مهندسین مشاور هستند که بار اختلاف میان قیمت تمام شده و برآورد اولیه پروژه را بر دوش می کشند. در کشور مالزی، تخمین نادرست هزینه اولیه، برنامه ریزی اشتباه و ضعف در مدیریت پروژه، دلایل اصلی بروز چنین اختلافی هستند.