ارائه تجزیه بها در مناقصات:
در این مقاله به مفهوم ضریب عامل در آنالیز فهرست بها جهت پیشنهاد قیمت در مناقصات پروژه های عمرانی می پردازیم. براساس بخشنامه “دستورالعمل نحوه ارائه تجزیه بها همراه با پیشنهاد قیمت توسط پیمانکاران”، می بایست درخصوص حداقل ۸۰ درصد مبلغ برآورد هزینه اجرای کار، آنالیز هزینه ها توسط پیمانکار در اختیار مهندسین مشاور و کارفرما قرار گیرد. این میزان در بخشنامه پیشین، ۶۵ درصد بوده که از سال ۹۶ به ۸۰ درصد تغییر یافته است. هدف از ارائه آنالیز ردیف های اجرایی، اولاً اطمینان از صحیح بودن برآورد پیمانکار و جلوگیری از ضرر و زیان وی ناشی از اشتباه در برآورد و پیشنهاد قیمت نامتعارف بوده و ثانیاً این آنالیزها می توانند در صورت هرگونه ادعا از سوی پیمانکار و یا بروز اختلاف میان طرفین قرارداد، مورد استفاده قرار گیرند.
البته پیمانکاران می بایست برای ارائه پیشنهاد قیمت، نسبت به آنالیز تمامی ردیف های فهرست بهای منضم به اسناد مناقصه اقدام نمایند تا قادر باشند یک قیمت رقابتی و متناسب پیشنهاد کنند. به این منظور، سازمان برنامه و بودجه جداولی را برای هر یک از فهارس بها منتشر نموده است. این جداول، “گزارش تجزیه بهای ردیف های موثر در فهرست بها” نام دارد. نمونه ای از این تجزیه بها در شکل ذیل نشان داده شده است:
نحوه تجزیه بهای ردیف های فهرست:
گزارش تجزیه بهای ردیف های موثر در فهرست بها، به آنالیز هزینه های مربوط به چهار بخش هزینه ساز هر فعالیت ساختمانی می پردازد. این چهار بخش شامل هزینه نیروی انسانی، هزینه ماشین آلات و ابزار، هزینه مصالح و هزینه حمل مصالح می باشد. برای مثال، در عکس بالا که مربوط به فعالیت “آب پاشی و کوبیدن خاک های پخش شده در قشرهای حداکثر ۱۵ سانتیمتر با تراکم ۹۰ درصد به روش آشتوی اصلاحی در هر عمق” (در فهرست بهای رشته راه، راه آهن و باند فرودگاه) می باشد، اجرای هر متر مکعب از این فعالیت، به حدود نیم دستگاه-ساعت کمپکتور صفحه ای و همچنین نیم نفر-ساعت کارگر ساده و متصدی غلطک های دستی نیاز دارد. به عبارت دیگر، یک تیم دو نفره شامل یک کارگر ساده و یک نفر متصدی غلطک های دستی به همراه یک دستگاه کمپکتور صفحه ای قادرند در هر ساعت ۲ متر مکعب خاک را با مشخصات گفته شده بکوبند.
از ضرب مقدار مورد نیاز از هر یک از منابع گفته شده در بهای واحد آن (بهای واحد عامل)، هزینه هر یک از این منابع بدست می آید. از جمع هزینه تمامی منابع لازم برای انجام فعالیت نیز، بهای کل فعالیت محاسبه می شود. مجموع هزینه های تمامی ردیف های مندرج در فهرست بهای منضم به اسناد مناقصه در ضریب بالاسری پروژه ضرب می شود تا قیمت پیشنهادی پیمانکار در مناقصه تعیین گردد. اما با نگاهی دقیق تر به گزارش تجزیه بهای ردیف های موثر در فهرست بها، متوجه ستونی به نام ضریب عامل در آنالیز فهرست بها خواهید شد.
اگر از کارشناسان متره و برآورد و یا کارشناسان پیمان و رسیدگی در خصوص مفهوم ضریب عامل در آنالیز فهرست بها سوال بپرسید، با پاسخ های ضد و نقیضی مواجه می شوید. برخی معتقدند این ضریب برای اصلاح برآورد قرار داده شده و باید توسط پیمانکار و براساس تجارب وی اصلاح گردد. برخی دیگر می گویند از این ضریب استفاده می شود تا عدم همخوانی نرخ تورم با قیمت های فهرست بها از نظر محاسباتی جبران شود. اما هیچ یک نمی توانند دلایل قانع کننده ای برای پاسخ به این سوال ارائه نمایند.
ضریب عامل چیست؟
استدلالی که در این مقاله برای تعریف ضریب عامل در آنالیز فهرست بها ارائه می گردد، حاصل نگارش کتابی توسط یکی از اعضای تیم ما درخصوص تغییرات تجزیه بهای ردیف های موثر در فهرست بها در رشته های مختلف می باشد. براساس بررسی بعمل آمده، در رشته های مختلف فهرست بها فعالیت های مشابهی وجود دارد که از نظر ماهیت یکی هستند اما راندمان آن ها در رشته های مختلف متفاوت می باشد. بنابراین برای هر فعالیت، یکی از رشته ها به عنوان مبنای آنالیز درنظر گرفته می شود و تغییر راندمان انجام همان فعالیت در رشته دیگر، در قالب ضریب عامل در آنالیز فهرست بها ظاهر می شود تا مقدار عامل برای هر فعالیت در رشته های مختلف ثابت باشد.
برای مثال می توان به مقایسه تجزیه بهای ردیف های موثر در فهرست بها برای ردیف “خاکبرداری در زمین های نرم با هر وسیله مکانیکی و حمل مواد حاصل از خاکبرداری تا فاصله ۲۰ متر از مرکز ثقل برداشت و توده کردن آن” پرداخت. همانطور که در تصاویر ذیل مشاهده می شود، برای این فعالیت، مقدار عامل در هر دو فهرست بهای ابنیه و راه یکسان است. اما می دانیم که پروژه های راه، فضای بازتری برای فعالیت ماشین آلات سنگین دارند و در نتیجه راندمان کاری بولدوزر در پروژه های راه، بیش از پروژه های ابنیه می باشد. بنابراین، فهرست بهای راه به عنوان فهرست مبنای آنالیز این ردیف درنظر گرفته شده و ضریب عامل بولدوزر در آن معادل یک می باشد. در مقابل، ضریب عامل در فهرست ابنیه که راندمان کمتری دارد، معادل ۱٫۲ درنظر گرفته شده است.
اطلاع از این موضوع زمانی اهمیت می یابد که در اسناد مناقصه یک پروژه، رشته فهرست بها با ماهیت کار همخوانی ندارد. برای مثال ممکن است در یک پروژه محوطه سازی نسبتاً بزرگ که بیشتر به رشته راه شباهت دارد، از فهرست بهای ابنیه استفاده شده باشد. در این صورت می بایست در تجزیه بهای ردیف های موثر در فهرست بها، ضریب عامل اصلاح گردد. آیا شما تاکنون با چنین پروژه هایی مواجه شده اید؟ آیا ضریب عامل را در پیشنهاد قیمت مناقصات خود به طور صحیح درنظر گرفته اید؟ یا فقط به وجود آن در نرم افزارهای تکسا و تدکار راضی هستید؟
