اهمیت برآورد بودجه پروژه در فاز صفر:
تهیه یک تخمین بودجه قابل اعتماد برای پروژه به خصوص در مرحله تعریف پروژه، یک چالش جدی برای هر کارفرما است. در این مقاله به معرفی یکی از روش های برآورد هزینه پروژه در فاز صفر و در نقطه‌ای که در آن تنها ۳۰٪ طرح از سوی مهندسین مشاور آماده شده است، می پردازیم. این مقاله یک روش آماری برای تولید یک بودجه تخمینی قابل اعتماد را تشریح می کند که در آن تعداد کمی از جزئیات طراحی پروژه نهایی شده اند و هنوز هم بسیاری از فرضیات، اساس تخمین را تشکیل می دهند.
این رویکرد، از آنالیزی مشابه روش ارزیابی و بررسی برنامه (PERT)، که بیشتر در برنامه زمان بندی پروژه استفاده می شود، استفاده می کند تا فاکتورهای قطعیت را به برآورد بودجه اختصاص دهد. در این روش از ترکیبی از داده های تاریخچه ای پروژه های جاده ای اخیر استفاده می گردد که با کمک آن، هزینه احتمالی تخمین زده می شود. برای اعتبارسنجی این مدل از تجزیه و تحلیل اطلاعات ۱۴ بزرگراه شامل ۷۷ پروژه با هزینه کلی بیش از ۸۳۰ میلیون دلار استفاده شده و هزینه های پروژه با ۲۰ درصد خطا برآورد گردیده است. باید توجه شود که نرخ متعارف خطای برآورد بودجه پروژه ها در فاز صفر حدود ۵۰ درصد می باشد.
تخمین هزینه پروژه در فازهای ابتدایی باید مواردی فراتر از هزینه های ساخت و ساز را شامل شود. زیرا شامل هزینه های غیر ساختمانی از جمله خرید تجهیزات، هزینه های مهندسی و طراحی و همچنین هزینه های مرتبط با تملک زمین و امور حقوقی آن می گردد.
به طور معمول پروژه هایی با هزینه بیش از ۵ میلیون دلار به عنوان پروژه های بزرگ شناخته می شوند و بسیاری از پروژه های بزرگراهی در دسته پروژه های بزرگ قرار می گیرند که از چندین پروژه ساخت و ساز جداگانه تشکیل می شوند.
در پروژه های بزرگ، دقت تخمین بودجه در فاز صفر بسیار مهم است. نتایج تخمین بیش از حد پایین در این پروژه ها، از دست دادن اعتماد عمومی و تأیید بالقوه پروژه هایی است که ممکن است براساس آنالیز منافع به هزینه، از اولویت بالایی برخوردار نباشند. تخمین بسیار زیاد نیز می تواند منجر به کمبود بودجه تخصیص یافته به دیگر پروژه ها و کاهش پروژه های کافی و بودجه برنامه ریزی شده برای رفع نیازهای مهم حمل و نقل شود. در عمل کارفرمایان ترجیح می دهند پروژه هایی را در این مرحله تصویب کنند که اطمینان دارند بودجه کافی برای تکمیل آن ها وجود خواهد داشت.
در این روش برآورد هزینه پروژه در فاز صفر، روش آماری توسعه یافته ای برای ارزیابی تخمین هزینه قابل اعتماد، هنگامی که تعداد محدودی از جزئیات طراحی پروژه نهایی شده اند و بسیاری از فرضیات هنوز پایه تخمین را تشکیل می دهند، معرفی شده است. این روش سعی می کند هزینه های پروژه را اندکی بیش از هزینه واقعی آن برآورد نماید.
برای آشنایی با سایر روش های تخمین بودجه پروژه به مقاله “روش های مختلف برآورد هزینه ها در پروژه” مراجعه فرمایید.
ترندهای برآورد هزینه پروژه:
برآورد هزینه پروژه در فاز صفر (تخمین مفهومی)، همانطور که در ادبیات ساخت و ساز تعریف شده، تخمین هزینه در نقطه ای است که در آن فقط یک ایده کلی در مورد آنچه پروژه به دنبال آن است، وجود دارد. در نتیجه، بسیاری از هزینه ها باید از هزینه های مرتبط با پروژه های گذشته استخراج شود.
تخمین مفهومی با تقسیم پروژه به عناصر عملکردی آن انجام می شود. عناصر عملکردی به عنوان مؤلفه های اصلی معمول برای اکثر پروژه ها برای انجام یک عملکرد خاص بدون توجه به مشخصات طراحی، روش ساخت و ساز یا مصالح مورد استفاده تعریف شده اند.
نرم افزارهایی وجود دارند كه از داده های هزینه تاریخچه ای و طول پروژه برای محاسبه هزینه واحد استفاده می كنند تا تخمین های مفهومی را در مراحل برنامه ریزی پروژه های بزرگراهی بهبود بخشند. از جمله این نرم افزارها می توان به AASTO’s Trns اشاره نمود. همچنین مطالعات متعددی در زمینه ارزیابی و مدیریت هزینه برای غلبه بر علل اصلی افزایش هزینه ها و حفظ تخمین های اولیه پروژه به انجام رسیده است.
برای آشنایی بیشتر با دلایل افزایش هزینه ها بخصوص در پروژه های بزرگراهی پیشنهاد می شود مقاله “افزایش هزینه ها در پروژه های راهسازی” را مطالعه کنید.
تکنیک ارزیابی و بررسی برنامه (PERT) برای اولین بار برای صنعت هوا فضا (۱۹۶۲) به عنوان روشی برای برنامه ریزی و کنترل پروژه معرفی شد. همچنین از سال ۱۹۷۵ از آن برای تجزیه و تحلیل برنامه زمان بندی در صنعت ساخت و ساز استفاده شده است. روش PERT از حداقل، حداکثر و محتمل ترین مقادیر برای هر مورد استفاده می کند تا مقدار مورد انتظار برای مجموع این موارد را تعیین کند. همچنین تکنیک شبیه سازی مونت کارلو برای مسائل PERT تحت فرضیات کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
اخیراً محققان از تکنیکی مشابه PERT برای برآورد هزینه پروژه در فاز صفر و تجزیه و تحلیل داده های هزینه استفاده نموده اند. این رویکرد جدید و منحصر به فرد دارای مزایای قابل توجهی است و برای شناسایی حداقل، حداکثر و محتمل ترین مقادیر، به جای قضاوت خبرگان به داده های هزینه واقعی پروژه های مشابه متکی است.
مراحل انجام برآورد هزینه در فاز صفر:
روش پیشنهادی این مقاله برای برآورد هزینه پروژه در فاز صفر در ۱۳ مرحله زیر تشریح شده است:
مرحله ۱: اطلاعات مربوط به پروژه شامل مکان، طول مسیر، نوع پروژه، جزئیات دامنه، پارامترهای طراحی، مشخصات سایت و فرضیات طراحی را که بر اساس آن تخمین بودجه انجام می شود جمع آوری کنید.
مرحله ۲: مقادیر اصلی احجام پروژه را با حداقل ۳۰٪ نقشه ها تعیین کنید. این مقادیر شامل حجم عملیات خاکی، زیراساس، اساس و آسفالت، دیوار ها و پل ها می باشد.
مرحله ۳: برآورد هزینه کلی را با ضرب احجام اصلی محاسبه شده در برآورد هزینه واحد این کارها طبق فهرست بها محاسبه نمایید.
مرحله ۴: درصد احتمالی افزایش هزینه های پروژه را بر اساس قیمت واقعی انجام فعالیت ها براساس اطلاعات پروژه های مشابه محاسبه نمایید.
مرحله ۵: برای کنترل هزینه های تخمینی، از داده های تاریخچه ای مربوط به هزینه برای اجرای هر متر مربع پل یا دیوار و یا هر متر طول بزرگراه استفاده کنید. برای مواردی که هزینه های تاریخچه ای در دسترس نباشد، هزینه ها را با استفاده از یک سیستم مبتنی بر آنالیز هزینه انجام کار شامل تجهیزات، مصالح، هزینه های بالاسری و سود پیمانکار تخمین بزنید.
در مقاله تخصصی “هزینه های بالاسری” می توانید تمام آیتم های ضروری برای محاسبه ضریب بالاسری را ملاحظه فرمایید.
مرحله ۶: تعیین BCCE ،که عبارت است از برآیند هزینه های بدست آمده از مراحل ۳ تا ۵ که بیانگر تخمین هزینه ساخت پروژه است.
مرحله ۷: افزایش هزینه های احتمالی را به صورت درصدی از برآورد مرحله ۶ محاسبه نمایید (طبق داده های پروژه های مشابه).
مرحله ۸: هزینه های خارجی را تعیین کنید. این ها هزینه هایی هستند که ذینفعان پروژه برای جبران اثرات پروژه دریافت می کنند. خرید املاک و مستغلات و هزینه جابجایی خطوط آب و برق دو مورد بسیار متداول هستند.
مرحله ۹: مجموع هزینه های مرحله ۷ و ۸ نماینده کل هزینه پروژه است که توسط تیم طراحی قبل از انجام تحلیل ریسک پروژه تهیه شده است.
مرحله ۱۰: ارزیابی ریسک پروژه که از دو بخش تشکیل می شود: (۱) بررسی مستقل، منظم و اعتبار سنجی برآورد هزینه پایه و (۲) ارزیابی ریسک برای شناسایی عوامل افزایش هزینه های پروژه. این فرایند بررسی می کند که چگونه می توان ریسک ها را کاهش داد و آسیب پذیری ها را مدیریت کرد.
مرحله ۱۱: تعدیل ریسک و عوامل تورم را اعمال کنید.
مرحله ۱۲: هزینه کل پروژه را محاسبه کنید که به معنی کل هزینه پروژه در صورت محقق شدن پروژه همانطور که برنامه ریزی شده است، می باشد.
مرحله ۱۳: با استفاده از داده های تاریخچه ای مناقصات در پروژه های مشابه، پیشنهادات احتمالی ساخت و ساز و هزینه های پروژه از سوی پیمانکاران را تجزیه و تحلیل کنید.
نکات مهم برآورد هزینه پروژه های بزرگراهی:
هزینه های اصلی پروژه های بزرگراهی به سه دسته کلی طبقه بندی می شود. (۱) موارد اصلی جاده ای از قبیل عملیات خاکی، زیراساس، اساس و آسفالت، (۲) اجرای سازه هایی همچون پل، زیرگذر، دیوار و (۳) اقلام فرعی مانند زهکشی، کنترل فرسایش، کنترل ترافیک، روشنایی و نصب تابلوها و علائم.
در پایان یک پروژه، کل هزینه های واقعی پروژه باید از طریق یک حلقه بازخورد برای ارزیابی مجدد عوامل احتمالی، مورد بررسی قرار گیرد. این تجزیه و تحلیل باعث می شود تا دقت برآورد هزینه پروژه در فاز صفر به مرور زمان بهبود یابد و تاریخچه واقعی پروژه را بهتر بازتاب دهد.
لازم به توضیح است که در برخی موارد، بروز حوادث جاده ای سبب ایجاد هزینه های بسیار بالایی در پروژه های بزرگراهی می شود که معمولاً قابل اندازه گیری در برآورد اولیه نیستند اما اثرات هزینه ای قابل توجهی در پروژه ایجاد می کنند.
در مقاله “آمار حوادث ناشی از کار و هزینه های آن” به تشریح شدت اثرگذاری حوادث بر هزینه های پروژه پرداخته شده است.
