توسعه پایدار اجتماعی
صنعت ساختمان اثرات گسترده ی زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد. امروزه بحث توسعه پایدار دارای اهمیت زیادی از نظر صنعتی و آکادمیک می باشد. اما در بین مطالعات صورت گرفته در حوزه ی ساخت و ساز، پایداری بیشتر از جنبه ی زیست محیطی و اقتصادی مورد توجه بوده است و بعد اجتماعی آن مورد غفلت واقع شده است. در این مقاله با کمک رویکرد کیفی، این بعد از توسعه پایدار مورد بررسی قرار گرفته و در نتیجه ۲۶ معیار برای سنجش اثرات اجتماعی در صنعت ساختمان استخراج شده است.
آنچه که باید به طور کلی مورد توجه واقع گردد این است که مسئله ی پایداری اجتماعی باید در طول طراحی، برنامه ریزی و اجرا در نظر گرفته شود. چرا که تاثیرات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی فعالیت های عمرانی بر کسی پوشیده نیست. تعاریف مختلفی از “پایداری” و ” توسعه ی پایدار” وجود دارد اما تعریف متداول از توسعه ی پایدار عبارت است از :
“توسعه ای که منجر به برآورده شدن نیازهای فعلی می شود، بدون آن که توانایی نسل های آینده برای برآورده کردن نیازهایشان را به خطر بیندازد“
همچنین می توان پایداری را اینگونه تعریف نمود:
” وضعیت بهبود زندگی در جوامع و فرآیندهایی که برای رسیدن به چنین بهبودی مورد نیاز است.”
به معنای گسترده تر، پایداری اجتماعی نشان دهنده ی فلسفه ای است که بیان می کند نسل های آینده باید به نسبت برابر با نسل فعلی دارای حق دسترسی به منابع اجتماعی باشند و همه ی افراد یک جامعه باید از کیفیت زندگی مناسب مانند عدالت، امنیت، بهداشت و دسترسی به نیازهای اساسی برخوردار باشند.
در این پژوهش، یک مدل ذهنی برای بررسی مسائل مربوط به پایداری اجتماعی در صنعت ساخت و ساز در نظر گرفته شده است. مسائل مربوط به پایداری اجتماعی به طور وسیع با ذینفعان داخلی، ذینفعان خارجی و مسائل سطح کلان، در ارتباط است.
ذی نفعان داخلی
ذی نفعان داخلی به افرادی که مستقیما برای یک شرکت ساختمانی کار می کنند گفته می شود. اهمیت اجتماعی رفاه کارکنان به اجتماع بزرگتر نیز بسط داده می شود. بهبود رفاه یک کارمند در محل کار، سبب بهبود زندگی شخصی او نیز می شود که این امر تاثیر مثبتی بر خانواده، دوستان و هم چنین جامعه آن ها خواهد داشت. در این دسته بندی، چندین معیار شناسایی شده اند که شامل موارد زیر هستند:
- دسترسی به تجهیزات حافظت فردی.
- مقررات ایمنی در محیط کار.
- استراحت کاری و ساعات کاری معقول.
- دسترسی به آب آشامیدنی سالم.
- دسترسی به آموزش و تعلیم.
- توسعه عادلانه و منصفانه محل کار.
- آشنا کردن کارمندان با محیط کار و آموزش دائم درباره بهداشت و ایمنی شغلی.
- احساس امنیت شغلی.
مسئله ی بهداشت و ایمنی شغلی یکی از مهم ترین دغدغه ها در حوزه پایداری اجتماعی است و در واقع این مسئله یکی از موضوعات مهم مسئولیت اجتماعی در بخش ساخت و ساز می باشد. در این بررسی تمامی خبرگان اتفاق نظر دارند که فراهم کردن شرایط حفاظتی لازم حین کار برای کارمندان امری بسیار مهم است. این شرایط می تواند شامل مواردی مانند تجهیزات حافظت فردی، کلاه ایمنی، لباس مناسب، عینک ایمنی و کرم ضد آفتاب باشد. مقررات ایمنی در محل کار مانند موانع ایمنی، علامت گذاری و ارتباط موجود بین ریسک ها، دارای بیشترین اهمیت هستند. استراحت کافی و ساعات کاری معقول نیز به عنوان معیار مهم پایداری اجتماعی تلقی می شود. مزایای این امر شامل کاهش استرس و صدمات ناشی از خستگی، تعادل مثبت بین کار و زندگی و بهبود رفاه کارگران می باشد. آب آشامیدنی سالم یکی از ضروریات است که باید همواره در دسترس باشد. وجود شرایط کاری منصفانه و احساس امنیت شغلی نیز تاثیر زیادی در عملکرد کارگران می گذارد که باید مورد توجه قرار بگیرد.
ذینفعان خارجی
یکی از جنبه های مهم پایداری اجتماعی، به حداقل رساندن تاثیرات و آشفتگی های جامعه می باشد. معیارهای شناسایی شده در این دسته بندی به قرار زیر است:
- حفاظت از جامعه طی مراحل ساخت و ساز و تخریب آن.
- مدیریت ترافیک.
- ارتباطات باز بین تمام ذی نفعان.
- اطمینان از زیرساخت مناسب برای نیازهای آینده.
- طراحی براساس تعریف ویژگی های منطقه.
- طراحی برای نیازهای حمل و نقل آینده.
- وجود روش های حل تعارض در سرتاسر پروژه.
- امکان دسترسی به مناطق اطراف محوطه ساخت و ساز.
- نگهداری از سایت های مهم.
- ایجاد امنیت.
- ایجاد فرصت های شغلی بومی.
- ارائه ابزارهای در دسترس ذینفعان به منظور یادگیری و دربرگیرنده کلیه اهداف ذینفعان.
مدیریت صحیح ترافیک برای اطمینان از ایمنی افراد در جاده ها ضروری است که شامل کاهش محدودیت سرعت و ارائه ی اطلاعات جهت دهی به منظور جلوگیری از تصادفات می باشد. اطمینان از تامین زیرساخت لارم برای نیازهای آینده نیز به معنای طراحی آگاهانه با توجه به توسعه منطقه و رشد تقاضا می باشد که شامل جاده ها و خدماتی چون آب، برق، گاز و فاضلاب است. طراحی امنیت نیز از دیگر بعد های توسعه مسئولانه برای پایداری اجتماعی می باشد.
سطح کلان
یک جنبه مهم ارزیابی عملکرد پایداری اجتماعی، نظارت بر عملکرد اقتصادی-اجتماعی و عملکرد محیطی- اجتماعی یعنی سطوح کلان پروژه می باشد. پیش بینی اثرات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی یک پروژه و نظارت بر این اثرات، امری بسیار مهم تلقی شده است. مواردی که در این دسته بندی موجود است شامل موارد زیر هستند:
- نظارت بر اثر واقعی پروژه بر اقتصاد جامعه.
- نظارت بر اثر زیست محیطی واقعی پروژه بر جامعه.
- نظارت بر اثر اجتماعی واقعی پروژه.
- پیش بینی تاثیر اقتصادی پروژه بر جامعه.
- پیش بینی تاثیر زیست محیطی پروژه بر جامعه.
- پیش بینی تاثیر اجتماعی پروژه بر جامعه.
خبرگان و متخصصان، به طور کلی بزرگترین مانع برای بهبود عملکرد اجتماعی در صنعت ساخت و ساز را هزینه های مربوط به آن می دانند و معتقدند که عملکرد اجتماعی برای صاحب پروژه سودآور نیست. هم چنین علاوه بر موانع مالی، فقدان آموزش و آگاهی از تاثیرات اجتماعی مانع پایداری اجتماعی در صنعت ساخت و ساز است. اینجاست که نهادهای قانون گذاری و سازمان های ذیربط می توانند با نگاه مناسب به اثرات اجتماعی در صنعت ساختمان، به توسعه پایدار کشور کمک نمایند.
